- Hyrje
Perkufizimi i temes: Efektet më të këqija të ndryshimit të klimës tani po sjellin rreziqe të konsiderueshme për bujqësinë, duke përfshirë ndryshimet e paparashikueshme të temperaturës (si mesataret, ashtu edhe nxehtësia dhe ftohtësia ekstreme), dhe disponueshmëria e ujit (vëllimi i reshjeve – shi shumë shkatërrues dhe thatësirë).
Objektivi: Qellimi i ketij raporti eshte vleresimi i ndikimit te ndryshimeve klimatike në agrokulturën e Kosovës.
Metodologjia: Hulumtimi bazohet në të dhënat e mbledhura nga burime të sigurta si artikuj të ndryshëm, studime akademike, agjensi të mjedisit dhe burime tjera.
- Konteksti klimatik në Kosovë
Kushtet klimatike aktuale në Kosovë: Klima e Kosovës është kryesisht kontinentale, duke rezultuar me verë të ngrohtë dhe dimër të ftohtë me ndikime mesdhetare dhe alpine (temperatura mesatare brenda vendit varion nga +30 °C (verë) deri në –10 °C (dimër)). Megjithatë, për shkak të lartësive të pabarabarta në pjesë të caktuara të vendit, ka ndryshime në temperaturë dhe shpërndarje të reshjeve. Sipas raportit te Strategjise per Ndryshimet Klimatike te Kosoves, variabiliteti klimatik ka ndryshuar tashme, me periudha te nxehta, thatesira, pellgje, dhe zjarre pyjore qe po bejne te mundur.
- Ndikimi i ndryshimeve klimatike në agrokulturë
Rreziqet e ndryshimeve klimatike vijojnë – nga rritja e temperaturave deri tek reshjet e reduktuara ose të ndryshueshme, dhe mungesa e ujit.
Efektet e ndryshimeve klimatike në rendimentet bujqësore: Gjatë verës, rreziket e ngjarjeve klimatike ekstreme janë rritur me më shumë përmbytje dhe periudha thatësie gjatë periudhave kritike të rritjes së kulturave. Në dimër, variabiliteti i reshjeve të borës prek akumulimin e ujit nëntokësor dhe kushtet e ftohta, duke prekur mbjelljen e frutave, prevalencën e kafshimeve dhe sëmundjeve dhe burimet e ujit. Fundja, temperaturat e paqëndrueshme të pranverës po zhvendosin periudhën e korrjes së kulturave në Kosovë.
Dëmet ekonomike të shkaktuara nga ndryshimi klimatik në agrokulturën e Kosovës:
- Kosova historikisht ka gëzuar një avantazh të parë në treg dhe çmimet e larta të shitjes, veçanërisht për boronicat dhe spinaqin, për shkak të periudhës së hershme të korrjes së tyre. Ndryshimet në kohën e korrjes zvogëlojnë avantazhin konkurrues të Kosovës në tregjet të cilat janë të ngushta dhe të larta konkurruese.
- Gjatë korrjes së boronicave në vitin 2018, temperaturat e pranverës të nxehta në Evropën veriore zhvendosën sezonin e korrjes dy javë më herët në zonat e prodhimit të madh si Holanda, duke shkaktuar që korrjet të përputhen me ato në Kosovë dhe Evropën jugore. Si rezultat, çmimet në treg u rënduan, duke zvogëluar rentabilitetin e tërë zinxhirit të vlerës.
- Sipas raportit te MBPZHR thuhet se bujqësia e Kosovës ka humbur rreth 5.4 milionë euro dëme në vitin 2022 per shkak te efektit te ndryshimeve klimatike ne rendimentet bujqesore.
- Adaptimi dhe Mbrojtja nga ndryshimet klimatike
Fermerët e Kosovës duhet të përshtaten me klimën dhe mjediset e rritjes të ndryshme për të mbrojtur jetën e tyre dhe për të mbajtur bujqësinë si një biznes të qëndrueshëm. Aktiviteti i Mundësive Bujqësore dhe Rurale i USAID-it (AGRO), i implementuar nga Tetra Tech, ka projektuar teknologji dhe veprimtari inovative, duke përfshirë sisteme të avancuara të ujitjes dhe fertilizimit, sisteme kundër të borës dhe lloje të reja bimësh. Ne kemi partneritet me sektorin privat për të testuar dhe për të zgjeruar këto teknologji dhe për të ofruar këshilla në kohë për të rritur kapacitetin adaptiv të fermerëve. Këto veprimtari i kanë ndihmuar ata të mbajnë konkurrencën e tyre dhe të ndërtojnë kapacitetet që u nevojiten për të qenë të qëndrueshëm dhe për të zhvilluar në një klimë të ndryshme dhe në një treg dinamik.
- Roli i Politikave Publike dhe Bashkëpunimit Ndërkombëtar
Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMHPI) identifikoi nevojën për mbështetje teknike dhe ligjore për të ndihmuar zbatimin e suksesshëm të agjendës së Kosovës për Ndryshimet Klimatike. Si pjesë e kësaj, MMHPI kërkoi ekspertizë teknike në llogaritjen e gazrave të efektit të shtërngimit të ftohjes (GHG), me fokus në emetimet nga sektori bujqësor. Kjo do të ndihmojë në përpjekjet e vazhdueshme për të përditësuar inventarin kombëtar të GHG që do të çojë në aprovimin unipersonal të Kontributit të Përcaktuar Kombëtarisht të Kosovës.
- Si mund te ndikojmë në zvogëlimin e ndikimeve klimatike në agrokulturë
- Fermerët mund të përdorin mjete për parashikimin e klimës, të mbjellin kultura mbuluese dhe të ndërmarrin hapa të tjerë për të ndihmuar në menaxhimin e kërcënimeve të prodhimit të lidhura me klimën.
- Prodhuesit e blegtorisë mund të marrin ndihmë në rikuperimin e metanit, një gaz i fuqishëm serrë, nga biogazi i krijuar kur plehu dekompozohet.
- Prodhuesit bujqësorë mund të aplikojnë në mënyrë strategjike plehra, t’i mbajnë kafshët e tyre jashtë përrenjve dhe të ndërmarrin më shumë veprime për të reduktuar rrjedhjen e ngarkuar me lëndë ushqyese.
- Adoptoni mënyra të provuara nga kërkimet për të reduktuar ndikimet e ndryshimeve klimatike në të mbjellat dhe blegtorinë, të tilla si ulja e përdorimit të pesticideve dhe përmirësimi i pllenimit.
- Çka është e rëndësishme të diskutohet me fermerët në Kosovë lidhur me ndikimin e kushteve klimatike në agrokulturë
- Ndryshimet në mot dhe temperaturat.
- Rreziku i reniës së prodhimit.
- Strategjitë për adaptim.
- Nevoja për mbështetje qeveritare.
- Edukimi dhe ndërgjegjësimi i tyre.
- Konkluzion
Permbledhje e gjetjeve kryesore: Rreziqet e ndryshimeve klimatike vijojnë – nga rritja e temperaturave deri tek reshjet e reduktuara ose të ndryshueshme, dhe mungesa e ujit. Për shkak te ndryshimeve klimatike Kosova ka pësuar humbje të mëdha ekonomike në sektorin e agrokulturës duke ndikuar edhe në uljen e rendimentit bujqësor.
Rekomandime: Sugjerohet monitorimi i kushteve klimatike, përshtatja e praktikave bujqësore me kushtet klimatike, mbjellja e rendimenteve që janë rezistente ndaj kushteve aktuale klimatike, përdorimin e teknikave të agrokulturës së mbrojtur dhe të ekologjisë së integruar, mbeshtetja qeveritare per infrastrukturen bujqesore.
Referencat:
https://www.oxfamamerica.org/explore/stories/how-will-climate-change-affect-agriculture
https://www.epa.gov/climateimpacts/climate-change-impacts-agriculture-and-food-supply
