Qëndrueshmëria

Qëndrueshmëria është një çështje shumëdimensionale ku sistemi i prodhimit të ushqimit dhe dietat tona luajnë një rol vendimtar. Arritja e një të ardhmeje të shëndetshme dhe të qëndrueshme ushqimore kërkon përpjekje globale të bashkëpunimit. 

Çfarë është qëndrueshmëria dhe çfarë lidhje ka me ushqimin? 

Përkufizimi: Qëndrueshmëria është përkufizuar nga Komisioni Brundtland i KB në 1987 si “Zhvillimi që plotëson nevojat e së tashmes pa kompromentuar aftësinë e brezave të ardhshëm për të përmbushur nevojat e tyre”. 

Roli i natyrës: Jeffrey D. Sachs thekson se njerëzimi, ashtu si të gjitha speciet e gjalla, varen nga natyra për ushqim, ujë dhe materiale për mbijetesë, megjithatë nuk po e mbrojmë mjaftueshëm bazën fizike të mbijetesës sonë. 

Aspektet e qëndrueshmërisë: Qëndrueshmëria përfshin mjedisin, ekonominë, shëndetin, ushqimin dhe dimensione të tjera të ngjashme. Sipas FAO-s, dietat e qëndrueshme janë ato dieta me ndikime të ulëta mjedisore që kontribuojnë në sigurinë e ushqimit dhe të ushqyerjes, dhe në jetën e shëndetshme për brezat e tanishëm dhe të ardhshëm. 

Pse është i rëndësishëm një furnizim i qëndrueshëm ushqimor? 

• Kequshqyerja globale: Më shumë se tre miliardë njerëz janë të kequshqyer dhe shumë nga 7 miliardë banorët e planetit hanë dieta me cilësi të ulët. 

• Popullsia në rritje: Popullsia e botës po zgjerohet dhe pritet të arrijë rreth 10 miliardë deri në vitin 2050. Sigurimi i ushqimit të mjaftueshëm dhe cilësor për këtë popullsi është thelbësor. 

• Epoka e Antropocenit: Njerëzimi është nxitësi dominues i ndryshimeve në sistemet tokësore. Ndikimi i aktiviteteve bujqësore është shkaku më i madh i ndryshimeve mjedisore globale, duke përfshirë ndryshimin e klimës, shpyllëzimin dhe shkretëtirëzimin. 

Prodhimi i ushqimit dhe ndikimi mjedisor 

• Kontributi në emetimet globale: Prodhimi i ushqimit kontribuon afërsisht 30% të emetimeve globale të gazeve serrë, me sektorin e blegtorisë që përfaqëson gati gjysmën e tyre (14.5%). 

• Përdorimi i tokës dhe ujit: Zë rreth 40% të tokës globale dhe përdor 70% të ujit të ëmbël. 

• Rrezikimi i specieve: Është faktori më i madh që kërcënon speciet me zhdukje dhe shkakton eutrofikim në liqene dhe zona bregdetare. 

• Peshkimi: Shumica e rezervave botërore të peshkut janë peshkohen plotësisht ose mbipeshkohen. 

Dieta të shëndetshme nga sistemet e qëndrueshme ushqimore 

Mungesa e objektivave globale: Historikisht, ka pasur një mungesë të objektivave globale për dietat e shëndetshme dhe prodhimin e qëndrueshëm të ushqimit. 

Komisioni EAT-Lancet: Në vitin 2019, ky komision zhvilloi objektiva shkencore globale për dietat e shëndetshme dhe prodhimin e qëndrueshëm të ushqimit. 

• Objektivi 1: Dietat e shëndetshme: Dieta e shëndetit planetar përfshin kryesisht perime, fruta, drithëra, bishtajore, arra dhe vajra të pangopura, me sasi të ulëta të mishit të kuq dhe ushqimeve të përpunuara. 

• Objektivi 2: Prodhimi i qëndrueshëm i ushqimit: Prodhimi global i ushqimit duhet të qëndrojë brenda kufijve të gjashtë proceseve kyçe të sistemit të tokës: ndryshimi i klimës, përdorimi i tokës bujqësore, përdorimi i ujërave të ëmbla, humbja e biodiversitetit dhe ciklimi i azotit dhe fosforit. 

Një “transformim i madh ushqimor” është i nevojshëm 

Tranzicioni i realizueshëm: Ndryshimet thelbësore dietike drejt modeleve ushqimore kryesisht me bazë bimore, reduktimi i humbjeve dhe mbeturinave të ushqimit, dhe përmirësimi i praktikave të prodhimit të ushqimit janë të nevojshme. 

Pesë strategji për ndryshimin: 

1. Angazhim për dieta të shëndetshme: Kërkoni angazhim ndërkombëtar dhe kombëtar për të kaluar drejt dietave të shëndetshme. 

2. Riorientimi i prioriteteve bujqësore: Zhvendosni theksin nga prodhimi i sasive të larta të ushqimit në prodhimin e ushqimit të shëndetshëm. 

3. Intensifikimi i qëndrueshëm i prodhimit të ushqimit: Përdorni teknologjinë për të kultivuar tokën ekzistuese me më pak inpute. 

4. Qeverisje e fortë dhe e koordinuar e tokës dhe oqeaneve: Mbroni ekosistemet natyrore dhe biodiversitetin. 

5. Reduktimi i humbjeve dhe mbeturinave të ushqimit: Përgjysmoni humbjet dhe mbeturinat e ushqimit në përputhje me Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të OKB-së. 

Arritja e një sistemi ushqimor të shëndetshëm dhe të qëndrueshëm është një çështje urgjente që kërkon përpjekje bashkëpunuese të qeverive, sektorëve privatë dhe publikë, dhe individëve. Zgjedhjet tona ushqimore ndikojnë më shumë sesa vetëm ne, dhe dietat me bazë bimore janë të mirat për shëndetin dhe mjedisin. Në fund, ajo që është e mirë për planetin është e mirë edhe për ne.