Fishekzjarret përdoren për të kënaqur turmat, për të festuar festat e mëdha dhe për t’i dhënë fund festivaleve me zhurmë. Por me çfarë kostoje mjedisore? Sidomos kur ndryshimi i klimës është në ballë të planetit, është e rëndësishme të merret parasysh ndikimi mjedisor i fishekzjarreve, shkruan earth.org.
Konsumi dhe industria e fishekzjarreve
Shoqëria ka një dëshirë në rritje për të nisur dhe parë eksplozivët për qëllime argëtuese dhe festive. Sipas Shoqatës Amerikane të Piroteknikës:
- Fishekzjarrët arritën një konsum prej 416.3 milionë paund në SHBA në vitin 2021.
- Fishekzjarrët e ekspozimit arritën në 12.5 milionë paund.
- Konsumi i përgjithshëm amerikan ishte 428.8 milion paund në 2021, 24.3 milion paund më shumë se në 2020 dhe 155.8 milion më shumë se në 2019.
Nga ana e biznesit, fishekzjarret janë një industri fitimprurëse:
- Çmimi mesatar i shitjes me pakicë është rreth trefishi i çmimit të shitjes me shumicë.
- Një fishekzjarre e blerë për 100 dollarë mund të rezultojë në një fitim prej 300 dollarësh për pronarin e biznesit.
Përbërësit e fishekzjarreve
Për të kuptuar efektet e dëmshme të fishekzjarreve në mjedis, duhet të dimë çfarë janë fishekzjarret. Komponenti kryesor është pluhuri i zi (barut), i përbërë nga:
- 75% nitrat kaliumi
- 15% qymyr druri
- 10% squfur
Elementet minerale dhe kimikatet shtesë i japin ngjyrë dhe stabilitet shpërthimeve:
- Stroncium për të kuqe, natriumi për të verdhë, barium për të gjelbër.
- Kimikatet si karboni, squfuri, alumini dhe mangani përdoren si stabilizues dhe oksidues.
Ndikimi mjedisor i fishekzjarreve
Fishekzjarret shkaktojnë një mori ndotësish që ndikojnë në cilësinë e ajrit dhe mund të kontribuojnë në ndryshimet klimatike:
- Dioksidi i karbonit
- Monoksidi i karbonit
- Azoti
- Dioksidi i squfurit
- Grimcat e vogla të materies (PM)
Gjatë festimeve të Diwali në Indi:
- Shpërthejnë rreth 50,000 ton fishekzjarre, duke shkaktuar një mjegull toksike.
- PM2.5 në Delhi arriti përqendrime prej 900 μg/m3, ndërsa standardet e OBSH-së sugjerojnë që përqendrimi mesatar i PM2.5 nuk duhet të tejkalojë 5 μg/m3 në vit.
Situata të ngjashme ndodhin në pjesë të tjera të botës:
- Londra qendrore tregoi përqendrime të shtuar të ndotësve të grimcave gjatë netëve me fishekzjarre.
- Në SHBA, përqendrimet e monoksidit të karbonit dhe oksidit nitrik u rritën gjatë festimeve të 4 Korrikut.
Ndikimi mbi fafshët
Fishekzjarret shkaktojnë trauma dhe probleme shëndetësore për kafshët:
- Kafshët frikësohen dhe largohen nga habitatet e tyre.
- Një studim në Evropë tregoi se patat migratore largohen nga vendet e fjetjes për shkak të fishekzjarreve.
- Në Romë, qindra zogj u gjetën të ngordhur pas ngjarjes së fishekzjarreve të Vitit të Ri 2021.
Fishekzjarret gjithashtu:
- Paraqesin një kërcënim për ndezjen e zjarreve, sidomos në zona të prirura ndaj zjarreve të egra.
- Gjatë festës së 4 Korrikut 2021 në Utah, një zjarr filloi pas një shfaqjeje fishekzjarre, duke çuar në evakuimin e pothuajse 100 familjeve.
Ndikimi mbi tokën dhe ujërat
Fishekzjarret ndotin tokën dhe trupat ujorë:
- Përbërjet kimike si perklorati ndotin tokën dhe ujërat, duke ndikuar në florën dhe faunën.
- Mikroplastika nga fishekzjarret ndot lumenjtë, siç u pa në lumin Thames pas shfaqjes së fishekzjarreve të Vitit të Ri.
Alternativa më të gjelbra
Disa vende dhe qytete po marrin masa për të reduktuar ndikimet mjedisore të fishekzjarreve:
- Qyteti i Zhengzhou në Kinë ka ndaluar fishekzjarret për të përmirësuar cilësinë e ajrit.
- Pekini ndaloi përdorimin e fishekzjarreve para Lojërave Olimpike Dimërore të 2022.
